Ronde Tafel Conferentie taalachterstand Noord-Nederland 26 oktober 2016

Programma VNG Ronde Tafel Conferentie taalachterstand Noord-Nederland

Op 26 oktober 2016 namen 70 wethouders, beleidsadviseurs, schoolbestuurders, pedagogen, bibliotheekdirecteuren en andere specialisten deel aan deze conferentie in Drachten. Samen vertegenwoordigde u meer dan de helft van alle gemeenten in Drenthe, Friesland en Groningen.

Zoals toegezegd vindt u hier ook de presentaties van de verschillende sprekers. Deze zijn hieronder als link opgenomen. De sheets van Anja Haga, wethouder in Arnhem hebben wij ook toegevoegd. Jammer genoeg was mevrouw Haga afwezig en kon zij de ervaringen uit Arnhem niet met u delen.

Klik op de presentaties voor de PDF.

Deel 1: Belang van een goede woordenschat

• Opening door Ron van der Leck, dagvoorzitter
• Taalontwikkeling en taalstimulering bij jonge kinderen door Sieneke Goorhuis, hoogleraar spraak- en taalstoornissen
• Centrale positie van woordenschatontwikkeling bij de taalvaardigheid van schoolgaande (jonge) kinderen door Dirkje van den Nulft, specialist woordenschatontwikkeling

 Deel 2: Visie, beleid  en samenwerking gemeente en onderwijs

• Context en beleid vanuit VNG: belang van integrale aanpak en actuele vraagstukken door Conny van Aarle, beleidsadviseur jeugd en onderwijs VNG 
• Meetbaarheid van succesvol beleid op het vlak van spraak- en taalachterstand door Arnold Bloem, adviseur jeugd gemeente Opsterland
• Beleid ‘Gelijke ontwikkelkansen voor alle kinderen’ in De Wolden werpt vruchten af door Mirjam Pauwels, wethouder gemeente De Wolden
• Noodzaak tot terugdringen van laaggeletterdheid door Elly Pastoor, wethouder gemeente Grootegast en Annemiek Fransen, taalregisseur stichting Lezen & Schrijven
• Visie en regie op regionale aanpak; Arnhem voorbeeld voor Noord-Nederland?  door Anja Haga, wethouder gemeente Arnhem

Uit de evaluaties die zijn ingevuld komt naar voren dat u de conferentie hoog heeft gewaardeerd met een rapportcijfer 8,5. Een aantal inzichten van verschillende deelnemers, geven wij graag aan u door:

1. Ruimte maken om spelenderwijs taal te leren is nodig
2. Ouders spelen een wezenlijke rol in de taalvaardigheid van hun kinderen
3. Woordenschat(onderwijs) is van groot belang voor goede communicatie
4. Kennis van het werk van pedagogisch medewerkers en leerkrachten is belangrijk voor beleidsmakers bij gemeenten
5. Samenwerking realiseren tussen alle partijen in de gemeente, ieder op hun eigen terrein, is een voorwaarde voor het aanpakken van (potentiele) taalachterstand
6. Afstemming tussen gemeentelijk beleid en de situatie thuis en de praktijk van peuterspeelzaal en de basisschool vraagt voortdurend aandacht

Het overgrote deel van de bezoekers adviseert collega’s deel te nemen aan een volgende ronde tafel. Wij zijn dan ook in overleg met de VNG en de gemeente Smallingerland om een vervolg op deze bijeenkomst te organiseren. 

Wij hopen dat u met deze informatie een volgende stap kunt zetten in het voorkomen en aanpakken van achterstand in woordenschat en taal van kinderen en hun ouders.

Voor meer informatie, neem contact op met ons op op telefoonnummer 0346-219211 of via e-mail op [e-mail]. 

________________________________________________________________________

Taalachterstand aanpakken bij peuters en kleuters, een gezamenlijk doel!    

Deel 1: Belang van een goede woordenschat

Taalontwikkeling en taalstimulering bij jonge kinderen
Mw. Sieneke Goorhuis-Brouwer, emeritus hoogleraar spraak- en taalstoornissen

Spreker: Sieneke Goorhuis-Brouwer is emeritus hoogleraar Spraak- en Taalstoornissen bij kinderen aan de Rijks Universiteit Groningen. Daarnaast is zij emeritus lector Early Childhood aan de Stenden Hogeschool Noord Nederland. Zij is gespecialiseerd in de pedagogiek van het jonge kind. Tevens is zij expert op het gebied van de taalontwikkeling bij het jonge kind.

Bijdrage: Een programmatische aanpak van voor- en vroegschoolse educatie moet taalachterstanden voorkomen. De taalontwikkeling bij jonge kinderen is een vanzelfsprekend proces dat is ingebed in de totale ontwikkeling van het kind. Sieneke Goorhuis zal in haar bijdrage ingaan op de criteria waaraan VVE zou moeten voldoen om aan te sluiten bij de ontwikkeling van een kind: Verwonderen, Verkennen en Experimenteren. Bovendien zal aan de hand van breinontwikkeling duidelijk worden gemaakt wat het verschil is tussen moedertaalverwerving (leren spreken) en schooltaalverwerving (leren lezen en schrijven).

_____________________

De centrale positie van woordenschatontwikkeling bij de taalvaardigheid van schoolgaande (jonge) kinderen 
Mw. Dirkje van den Nulft

Spreker: Dirkje van den Nulft is specialist op het gebied van woordenschatontwikkeling. Haar adagium: "Het is de leraar die van onderwijs goed onderwijs kan maken." Zij heeft veel pedagogisch medewerkers, leerkrachten en taalcoördinatoren getraind en begeleid vanuit de evidence-based woordenschataanpak ‘Met Woorden in de Weer’. Dirkje van den Nulft is samen met Marianne Verhallen grondlegger en ontwikkelaar van deze woordenschataanpak. Om de professional praktische tools aan te reiken hebben zij LOGO 3000 ontwikkeld. Een aanpak die door een groot aantal gemeenten in samenwerking met scholen wordt ingezet. 

Dirkje zet in op praktisch en creatief woordenschatonderwijs. Haar doel is dat leraren op een effectieve én vrolijke wijze woorden aanbieden waardoor leerlingen met plezier meer woorden gaan begrijpen en gebruiken. Woordenschat is tenslotte een belangrijke basis voor schoolsucces.

Bijdrage: Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat woordkennis en leerprestaties heel nauw samenhangen. Hoe groter de woordenschat hoe meer schoolsucces. Het is voor elke instantie die onderwijs financiert een uitdaging om te zien of er voldoende wordt bijgedragen aan de opbouw van woordkennis van jonge kinderen. In mijn bijdrage maak ik een vertaalslag van wetenschap naar praktijk en leg ik uit waarom woordenschat zo enorm belangrijk is voor de (schoolse) ontwikkeling van kinderen.

_______________________________________________________________________________

Deel 2: Visie, beleid  en samenwerking gemeente en onderwijs

Context en beleid VNG: belang van integrale aanpak en actuele vraagstukken
Mw. Conny van Aarle, beleidsadviseur jeugd en onderwijs VNG

Spreker: Conny van Aarle is beleidsadviseur jeugd en onderwijs van de VNG. Ze heeft jarenlang ervaring met gemeentelijke onderwijsachterstandenbeleid en VVE. Vanuit de VNG is ze betrokken in de verschillende landelijke processen voor de ontwikkeling van het VVE beleid. Naast haar rol als beleidsadviseur bij de VNG is zij werkzaam als adviseur onderwijsachterstandenbeleid bij de gemeente Boxtel.

Bijdrage: Welke ontwikkelingen spelen er op dit moment op landelijk niveau en wat betekent dit voor kleinere gemeenten. Het belang van integraal beleid voor jonge kinderen wordt steeds nadrukkelijker. Gemeenten zijn ervoor verantwoordelijk dat iedereen kan participeren in de samenleving en in zijn eigen bestaan kan voorzien. Een goede integrale aanpak van risico’s bij kinderen in de voorschoolse periode is daarvoor een belangrijke basisvoorwaarde. Hoe doe je dat en zijn integrale kindcentra een goede instrument hiervoor?  

_____________________

Meetbaarheid van succesvol beleid op het vlak van spraak- en taalachterstand
Dhr. Arnold Bloem, adviseur jeugd gemeente Opsterland

Spreker: Arnold Bloem heeft als adviseur, coördinator, beleidsmedewerker en wethouder ruime ervaring met welzijn, zorg en onderwijs. Zorg voor Jeugd is een terrein waar hij de afgelopen 10 jaar bijzondere aandacht voor heeft gehad. Op dit gebied heeft hij bij verschillende gemeenten gewerkt: Onder andere bij gemeente Ooststellingwerf, Opsterland en Marum. Vanuit zijn adviesrol bij Timpaan Onderwijs heeft hij zich gebogen over beleid en implementatie van Integrale Kindcentra

Bijdrage: In zijn presentatie schetst hij de (on)mogelijkheden van de Maatschappelijke Kosten Baten-Analyse (MKBA) als instrument om inzicht te krijgen in de maatschappelijke meerwaarde van beleid. Vanuit dit perspectief bespreekt hij de meetbaarheid van (succesvol) beleid op het vlak van spraak- en taalachterstand. Bij veel projecten in het sociale domein en bij taalachterstanden in het bijzonder, is het lastig om vast te stellen wat de gevolgen zijn. Bereiken wij wel de doelen die wij nastreven? Is er een alternatieve en meer geschikte manier om sociale problemen op te lossen? Levert het project voor de maatschappij wel meer op dan het heeft gekost? Voorbeelden van Verwey-Jonker Instituut, Ecorys, SEO en LPBL zullen o.a. de revue passeren.

_____________________

Beleid ‘Gelijke ontwikkelkansen voor alle kinderen’ werpt vruchten af
Mw Mirjam Pauwels, wethouder Sociaal Domein, gemeente De Wolden

Spreker: Mirjam Pauwels is wethouder Sociaal Domein, Onderwijs en Cultuur in de plattelandsgemeente De Wolden. Ook is zij lid van de commissie Gezondheid en Welzijn van de VNG en ambassadeur voor Méér Muziek in de Klas.  Zij heeft zich na haar studie Technische Planologie in Groningen gespecialiseerd in de sociale en economische ontwikkelingen op het platteland. In 2011 werd zij Statenlid voor de VVD in Drenthe, waarna zij in 2012 wethouder werd. In De Wolden is sprake van een bovengemiddelde ontgroening en vergrijzing. Deze ontwikkeling zorgt voor krimpende scholen en een groeiende groep kwetsbare ouderen. Vanuit dit gegeven werkt zij dagelijks aan een gemeente waarin alle inwoners kunnen meedoen in de lokale samenleving: Waarin ouderen zo lang mogelijk in de eigen omgeving kunnen blijven wonen en waarin kinderen zo gezond, positief en veilig mogelijk kunnen opgroeien.

Bijdrage: Uitgangspunt in De Wolden is dat alle kinderen gelijke ontwikkelkansen geboden wordt. Integrale ondersteuning van de ontwikkeling van het kind wordt gewaarborgd in integrale kindcentra (IKC). Deze zijn in 2015 in De Wolden gestart. Daar sluit tevens de reeds sinds 2012 bestaande Brede Scholen aanpak op aan met sport- en cultuuronderwijs. Door deze brede aanpak en samenwerking ontstaat voor kinderen van 0 tot 12 jaar een doorgaande leerlijn in educatie, ontwikkeling, opvang en extra ondersteuning in zorg. Ook op het gebied van taalontwikkeling werpt deze brede aanpak haar vruchten af. In haar bijdrage gaat Mirjam Pauwels in op de rol van de gemeente en de belangrijkste partners in Onderwijs en Welzijn.

_____________________

Noodzaak tot terugdringen van laaggeletterdheid
Mw Elly Pastoor, wethouder Sociale Zaken, Economie, Arbeidsmarkt, gemeente Grootegast
Mw Annemiek Fransen, taalregisseur stichting Lezen & Schrijven, Noord-Nederland 

Spreker: Elly Pastoor is part-time wethouder in de gemeente Grootegast. Zij heeft o.a. volwasseneducatie, laaggeletterdheid, armoedebeleid, sociale zaken, economie en arbeidsmarkt in haar portefeuille. Zij is ambassadeur voor de Stichting Lezen en Schrijven en zet zich in voor de bestrijding van laaggeletterdheid in de provincie Groningen. Elly is maatschappelijk ondernemer en betrokken bij het aanjagen en ontwikkelen van maatschappelijke projecten, gericht op groepen in achterstandsposities. Daarnaast vervult zij een aantal toezichthoudende en bestuurlijke functies. Elly Pastoor heeft haar sporen verdiend als regiomanager volwasseneducatie en als wethouder in Groningen.

Spreker: Annemiek Fransen is taalregisseur voor de stichting Lezen & Schrijven. Zij zet zich samen met collega’s in voor een sterk lokaal taalnetwerk om laaggeletterdheid in het noorden terug te dringen. Annemiek heeft als docent Frans en Nederlands in het voortgezet onderwijs les gegeven. Als adviseur en trainer werkte zij enkele jaren voor CPS onderwijsontwikkeling, met name op het gebied van verhogen van opbrengsten, omgaan met (taal)achterstanden en (taal)didactiek. Ook heeft zij als beleidsadviseur gewerkt voor de gemeente Appingedam. Zij had daar onder andere VVE, OAB, Passend Onderwijs en laaggeletterdheid in haar takenpakket.

Bijdrage: 2,5 miljoen Nederlanders hebben grote moeite met lezen, schrijven en/of rekenen. Vaak hebben ze ook moeite met het omgaan met de computer. Uit onderzoek blijkt dat kinderen in taalarme gezinnen een groter risico lopen op laaggeletterdheid. Scholen en VVE-instellingen kunnen deze achterstanden niet alleen voorkomen of wegwerken. Ouders spelen een belangrijke rol in de ontwikkeling van hun kinderen en het voorkomen van achterstanden.

Elly Pastoor en Annemiek Fransen zullen in hun duo-presentatie ingaan op het belang van een integrale aanpak van laaggeletterdheid.

_____________________

Visie en regie op regionale aanpak; Arnhem voorbeeld voor Noord-Nederland?
Mw Anja Haga, wethouder gemeente Arnhem

Spreker: Anja Haga is wethouder sinds de ChristenUnie in november 2015 toetrad tot de coalitie in Arnhem. Hiervoor was zij fractievoorzitter namens de CU in de Provinciale Staten van Fryslân. Ze werkte verder onder meer als projectleider WMO/Jeugdwet voor een instelling in de gehandicaptenzorg, was senior adviseur van ChristenUnie-bestuurders en lid van de Raad van Toezicht van Zorgbelang. Anja Haga heeft Algemene Taalwetenschappen gestudeerd aan de Rijksuniversiteit Groningen en bedrijfskundig management aan de Leeuwarden Business School.

Bijdrage: In 2013 is op alle locaties voor Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) in Arnhem de woordenschataanpak LOGO 3000 ingevoerd. Deze is bedoeld om (potentiele) taalachterstanden bij peuters en kleuters te voorkomen en aan te pakken. Logo 3000 bestaat uit platen, kaarten en kant-en-klare woordenschatactiviteiten voor kinderen, ouders, pedagogisch medewerkers en leerkrachten. Alle VVE-locaties en basisscholen in Arnhem zijn geschoold en werken met de woordenschat-methodiek. Ouders worden direct betrokken bij het aanleren en oefenen van de drieduizend woorden, zodat zij zelf de woorden beheersen en hun kind daarbij thuis kunnen ondersteunen. We zijn nu een aantal jaren verder. Hoe ervaart de gemeente Arnhem het programma en is de aanpak bruikbaar voor Noord-Nederland?